Dünya Bankası tarafından 4 gün önce yayınlandı “Küresel büyüme potansiyeli azalıyor” başlıklı 550 sayfalık araştırması, FÖŞ’ün 2023-2024 öngörülerine ışık tutacak. Kitabın sadece 150 sayfasını (PDF formatında) okuyabildim, sonra intihar ettim ve terapiye gittim. Bu siyasi dünyada kimsenin dünyanın durumuyla uğraşacak vakti olmasa da ben artık bu yazıyı yazarak geleneksel iç bayıltma işlevimi yerine getirmiş oldum, iktidar değişirse yine yüzümüzü dış dünyaya döneriz.
Dünya Bankası’nın temel bulgularını kısaca özetleyeyim: Covid-19 salgını ve Rusya’nın Ukrayna’daki savaşının ardından uzun vadeli potansiyel büyüme oranlarının ilk kapsamlı değerlendirmesini içeren raporda, dünya ekonomisinin ulaşabileceği maksimum uzun vadeli oran. 2030 yılına kadar enflasyona neden olmadan büyümek yüzde 30. Bu yılın en düşük seviyesi olarak kayıtlara geçti.
Bir anlamda yılda %2,2’ye kadar; Kişi başına yüzde 1,5’a inecek büyüme oranı, aşırı enflasyon yaratmadan büyüme olarak anlaşılmalıdır.
2020-2030 döneminde, 2009 ve 2020 durgunlukları, iklim değişikliğinin artan maliyetleri, Covid-19 pandemisinin zararları ve devam eden Rusya-Ukrayna savaşı olumsuz yan etkiler bedelini ödeyeceğiz.
Söz konusu düşüşün gelişmekte olan ekonomiler için de aynı derecede sert olacağı, 2000-2010 yılları arasında yıllık ortalama yüzde 6 olan potansiyel büyüme oranının bu 10 yılın geri kalanında yılda yüzde 4’e gerileyeceği kaydedildi. Bakın bu nokta önemli. Çünkü banka iflasları gelişmekte olan ülkelere sıçramasın diye binlerce fon hala pozisyon almakla meşgul (GOÜ, Piyasalar = GOP). Büyüme yavaşlarsa yayılmaz ve GOP para kazanmaz.
Dünya Bankası, büyümedeki düşüşün küresel bir mali krize veya durgunluğa yol açması halinde daha da şiddetli olacağı konusunda uyardı. 21. yüzyılda küresel büyümeyi hızlandıran tüm faktörlerin gücünü kaybedeceği öngörülüyor. Nedir?: İş gücü artışı, sabit sermaye oluşumu, toplam girdi verimliliği ve sınır ötesi ticaret.
Dünya Bankası’na göre, bu kadar düşük büyüme sadece yoksulluğu artırmakla kalmayacak, aynı zamanda gelişmekte olan ülkelerin iklim değişikliği ile başa çıkmak için bütçe kaynakları üretmesini de zorlaştıracak. Toplumsal huzursuzluk, savaşlar ve iklim değişikliği gibi nedenlerle meydana gelen zorunlu göçlerin de ciddi bir sorun haline gelmesi beklenebilir.
Dünya Bankası raporunda enflasyon bulmadığım için araştırmamda KPMG’nin 2023-2024 dönemi için 29 Mart enflasyon tahminlerini alçakgönüllülükle kullanıyorum. KPGM’ye göre gelişmiş ülkelerdeki ortalama enflasyon 2023’te %5,3 ve 2024’te %3,2 olacak. Bu tahminler, yeni OECD tahminleri ile aşağı yukarı aynı doğrultuda olup, o noktada yaklaşık 2 yıl süren düşük büyümenin bile enflasyonu hedefe yakınsamasının zor olacağının ifadesidir.
Beni asıl ilgilendiren, temel senaryo değil, habis şokları içeren Dünya Bankası raporunun karamsar projeksiyonu. Bunun 4 ana nedeni var. Öncelikle, The Economist’ten Araştırmasına göre ABD ve Euro Bölgesi’nin banka iflaslarının ardından bu yıl resesyona girmesi çok muhtemel. İkincisi, ABD ve AB’deki bankalardan mevduat çekilmesinin devam etmesi, mali kriz tehlikesinin tamamen ortadan kalkmadığının bir işareti. Ayrıca, uzun süreli yüksek faiz oranları ve düşük büyüme oranlarının Gelişmiş Ülkelerde değil, gelişmekte olan ülkelerde borç krizlerine yol açabileceği endişesi de Dünya Bankası raporunda yer almaktadır.
Dün Financial Times’ta yazıldı. John Plender, Uzun zamandır düşündüğüm bu bilmecenin ipuçlarını verdi: İstikrarlı büyüme ve tam istihdamla uyumlu artık enflasyon %2 değil, %3 civarında olmalı. Ancak rezerv parası olan merkez bankalarının enflasyondan çok beklentilerle boğuştuğu bu kritik dönemde, TCMB’nin geçmişte yaptığı gibi hedef değiştirilemez. Ne demek istiyorum? Plender haklıysa, ABD doları cinsinden kısa vadeli faiz oranı %4’ün altına düşmeyecek. Paranın bu kadar pahalı olduğu bir dünyada, sabit sermaye yatırımlarının ve teknolojik yeniliklerin zayıf kalması gibi büyük bir tehlike var.
Devam edeyim, bence Ukrayna savaşının bu yıl bitmeyeceği kesin. Carnegie International’da çalışıyor Judy Dempsey’e göre, Büyük Güç Savaşı artık geri dönüşü olmayan eşiği aşmıştır. Bu savaş Ukrayna için değil, önümüzdeki 10 yıl içinde dünya düzenini hangi kampın şekillendireceği üzerine yapılıyor. Savaşın uzaması, enerji ve gıda emtialarında büyük dalgalanmalar yaratacak ve bu, reel ekonomide ve finans dünyasında risk primini bir noktada önemli ölçüde artırma potansiyeline sahip.
Kutuplaşan dünyada ticaret hacmi büyümekte zorlanacak, gelişmekte olan ülkelerin GÜ’yü yakalaması için en büyük fırsat olan hizmet sektörü teknolojiye aç kalacak ve durgun kalacaktır.
Bu risk faktörleri, 2020-2030 döneminde küresel büyümeden yılda yüzde 0,2-0,9 puan çalabilir ki bu kesinlikle stagflasyon anlamına gelir.
Türkiye, insanlığın karanlık çağında yarısı asgari ücretle çalışan, yarısı yarım kuru ekmeğe yetecek kadar emekli maaşı çeken nüfusunu nasıl kurtaracağını düşünmesi gerekiyor. Ayrıca Anadolu, iklim değişikliğinden en çok etkilenecek coğrafi bölgelerden biri olurken, 10 yıl sürecek karanlık çağ Ortadoğu, İran ve Kuzey Afrika’dan tonlarca göçü beraberinde getirecek.
DB ayrıca iyimser senaryodan da bahsediyor. Millet İttifakı seçimde iktidara gelirse bu iyimser senaryonun temelleri atılabilir. (Hayır, Erdoğan kazanırsa, hepimizin üzerine yıkılabilir). Nedir bu köşe taşları? Birincisi, kadınların işgücüne katılımının artırılması. İkincisi, fareler için değil, beceri için eğitim. Üçüncüsü, derhal sağlam bir iklim değişikliği stratejisi yayınlamak ve halen dünyanın en hızlı büyüyen sermaye piyasalarından biri olan ESG (Çevresel, Sosyal, Yönetişim) tahvillerinden en büyük payı almak.
En önemlisi haktır, haktır, hemen adalettir. Hemen, yarından tez yok! Çünkü Rusya ve Çin örnekleri, bu üç kavramın ekonomik hayata yön vermediği ülkelere ne teknolojinin ne de istihdamı ve üretim potansiyelini artıracak türden sermayenin gelmediğini açıkça gösteriyor.
Bahar gelecek eşeğim, ılık meltem kıçımızı estirirken, aşkların isimlerini birlikte söyleyeceğiz. Birkaç ay daha arpasız idare edersin.
GÖNDERMEK
Umarız ilginizi çekebilecek güzel bir içerik sunabilmişizdir.
