Bayram sabahı sahur rehaveti ile biraz geç uyandım. 55 yıl “sağlık” ve “deneyim” nedeniyle oruç tutamadım ama sahur sünnetini hiç kaçırmadım. Festival sabahı internet arayışıma her zamanki vodka portakal suyu ve İrlanda viskisi Starbucks cold brew eşliğinde güzel bir haberle başladım. Die Reis, gerçek bir Osmanlı Padişahı gibi, etrafındakilerin tüm yalvarmalarına rağmen yetişemeyen tebaasına bir ay bedava doğalgaz verdi ve 12 ay boyunca her haneye 25 metreküp bedava gaz verdi.
Kılıçdaroğlu’nun (KK) “Ben Aleviyim, sana ne?” Videosu ile gönülleri fethettiği büyük atılımına karşı güzel bir savunma taktiği bu. Seçime kadar her gün bir yanda Reis, diğer yanda KK 7/24 gündem boyayacak. Cumhurbaşkanlığı seçimi 14-15 Mayıs’ta biterse, ikinci tur olmazsa 29 Mayıs’a kadar 85 milyon vatandaş sevinecek. O zaman siz ve çocuklarınız ömür boyu emeklersiniz.
Çünkü devlet bir işletme değildir, kendi gelirini üretmez, sizden tahsil eder ve size dağıtır. Reis’in doğal gaz hareketinin bedeli muhtemelen BOTAŞ’a yılda yaklaşık 20 milyar TL gidecek, o da sizin için boru döşeyecek. Siz ve çocuklarınız için döşenecek borunun kalınlığını ve uzunluğunu anlamak için, krediyle aldığımız ve asla geri alamayacağımız için çocuklarımızdan haciz-iflas yoluyla tahsil edilecek diğer onurları listeleyeyim. geri ödemek için:
- En az 2,5 milyon EYT emeklisi
- Bayram ikramiyelerinin asgari ücrete eşitlenmesi ve düşük maaşlı emeklilere zam.
- Temmuz’da kamu çalışanlarına en az yüzde 40 zam
- 400 milyar TL KGF “vergi zararı”.
- 150 milyar liralık depremzedeler için konut ihalesi..
Bu kesinlikle tarihteki en pahalı seçim ama şimdi ne kadar para alacağınızı ve Haziran’da kıçınıza ne kadar kazık atılacağını hesaplamak zor. Geçen hafta özel raporlarım için yaptığım bazı kısa araştırmaları derledim ve size “kafam karışmış”, “azar azar ortaya doğru” bir fatura verdim:
TÜİK Şubat ayı verilerine göre mevsimsellikten arındırılmış işsizlik oranı bir önceki yıla göre 0,3 puan artarak %10,7’ye, kapsamlı işsizlik ise %24’e yükseldi. Pandemiden bu yana ekonomi tam kapasite büyüdüğü için atıl ve yarı atıl işgücünün %20-25’i arasında yapısal işsizlik olduğunu söyleyebiliriz.
Bu gözlem aynı zamanda Sosyal Güvenlik Sisteminin (SGS) aktüeryal dengesi açısından çok ciddi bir kırılganlık olduğu gerçeğini de vurgulamaktadır. 2022 sonunda SGS kamu GSYİH’nın %2,5’ine denk gelen transfere rağmen 40 milyar TL açık.
Euronews’e göre, EYT’den sonra sistemin aktüeryal dengesi şimdiden taşınamaz düzeye ulaştı: “Emeklilik yaş grubu (EYT) düzenlemesi ile 2 milyon 250 bin kişi emekli olacak ve toplam emekli sayısı 15.3 milyona ulaşacak. İstihdam edilen her iki kişiye bir emekli düşecek. Sigortalıların emeklilere oranı 1,5’in altına düşecek” dedi.
Sistemi iflasa sürükleyen tek gelişme bu değil. “Milyonlarca esnaf emekli oldu Gerekli prim gün sayısı, CBD ile eşit olacaktır. Bağ-Kur’lular 9 bin gün yerine 7 bin 200 günle emekli olabilecek. Böylece 5 yıl daha erken emekli olma fırsatı doğacak” dedi.
KK ise emeklilere yılda iki kez ödenen bayram ikramiyesini asgari ücrete eşitleyerek sisteme bir darbe daha indirdi. Yalnızca 2023 için, bu jest 10 milyar dolara veya GSYİH’nın %1,1’ine mal olacak.
Resim net: Genç işsizliği birkaç yıl içinde aşılamazsa ve işgücü verimliliği hızla artırılmazsa, SG transferleri bütçede bir kara delik oluşturacaktır. Ekonomi giderek yaşlanan ve her bireyin ortalama olarak daha uzun emekli maaşı aldığı bu sistemi sürdüremez. Çalışandan emekliye geçiş ekonomi aşamasına geçer ve işgücü verimliliği kalıcı bir düşüş eğilimine girer. Bunun sonucunda ya vergiler artmaya devam edecek ya da emeklilere tanınan haklar azalmaya devam edecek.
Seçimden sonra faiz artışları kaçınılmaz. KK ve MI kazanırsa “parasal normalleşme” hemen başlayacak. Erdoğan ve Kİ iktidarda kalırsa, Erdoğan ekonomi politikasını kış aylarına kadar revize etmeyecek. Ama sanırım artık herkes SEM’in kronik döviz sıkıntısına neden olan bir hastalık olduğuna ikna oldu. Model değişmeyeceği için ödemeler dengesi krizi kış aylarında kapılarını aralayacak. Erdoğan faiz artırımını kabul etmek zorunda kalacak ve hatta IMF’yi aramak zorunda kalabilir.
Türkiye ziyaretinin ardından bu senaryo hakkında bir rapor yayınlayan. Uluslararası Finans Enstitüsü çok güzel özetlemiş:
“Başkanlık seçiminin sonucu ne olursa olsun, yerel analistler arasında bir sonraki hükümetin önemli finansman zorluklarıyla karşı karşıya kalacağı konusunda geniş bir fikir birliği var gibi görünüyor. Para politikasında beklenen seçim sonrası normalleşmenin bir parçası olarak, birçok yerel analist politika faizinin (%8,5) Haziran ayı başında ağırlıklı ortalama mevduat faizlerine (%25-%30) yakınsamasını bekliyor.
Depremle ilgili transferler ve vergi primi affına, kamu sektörü maaş artışları ve yaklaşık 2,2 milyon kişiyi hak edecek EYT emeklilik programı gibi popülist seçim öncesi harcamalar eşlik etti. Mali açığın 2023’te GSYİH’nın %6’sına çıkması bekleniyor” dedi.
Kaçınılmaz hale gelen parasal sıkılaştırmanın bedelini bankalar ödeyecek. Geçen hafta akademisyen ve TCMB eski araştırma başkanı Prof. hakan karaparasal sıkılaştırma ortamında bankaların olası zararına ilişkin makul varsayımlarla bir stres testi yayınladı. Bankaların sermaye yeterliliği %17,5’ten %12’ye düşüyor. Bu oran mevzuat bağlamında yeterli olmakla birlikte alt sınırdadır. Bankaların en azından MI kuralının ilk yılında sermayelerini artırmak istemeyeceklerini düşünüyoruz. Bu nedenle kredileri ertelemeye çalışacaklar.
Bankaların başka riskleri de vardır; onlar S&P çok net ve gürültülü ve bu vesileyle bize ayrıca şirketlerin artan iflas ve iflas riskini vurgulama fırsatı verdi:
S&P, Türkiye’de artan konut fiyatlarının bankaların aktif kalitesi risklerinden korunmalarına yardımcı olduğunu, S&P 2022’de yüzde 2,8 olan kredi zararlarının 2023’te yüzde 3,2’ye çıkacağını ve yüzde 2,2 olan takipteki kredi oranının . 2022 sonunda, 2023’te artacak. Yüzde 4-5 aralığında artış öngördü.
Türkiye’deki takipteki kredi oranları, takipteki kredi sayılmayan ve oranların paydasını şişiren hızlı kredi genişlemesinden etkilenen çok sayıda yeniden yapılandırılan krediyi içermemektedir. Özellikle para politikasında toparlanma olasılığı, liranın önemli ölçüde değer kaybetmesi ve Türkiye’yi etkileyen son doğal afetlerin sonuçları ışığında tahminlerimizde önemli riskler görüyoruz.”
TCMB faizinin %35’e çıktığı bir senaryoda KOBİ kredi faizlerinin %45’in altında kalması mümkün değil. Bu durumda Türkiye, pandemi öncesi ekonomi basınında manşetlere çıkmayan “konkordato telaşı” ile ikinci kez karşı karşıya kalacak. Üstelik bu sefer fırtına değil, tsunaminin etkisinde kalacağız çünkü 2018’den beri KGF ve negatif reel faizler sayesinde İSO500 dışındaki tüm şirketler büyük miktarlarda kaldıraca batmış durumda. Firmaların vereceği zararı henüz tahmin edemiyoruz.
Ancak tüketiciler için durum çok zor:
Aylık faiz hemen yükselecek 577 milyar TL’lik kredi kartı bakiyesi hanelerin zayıf midesi konumunda. Ancak buna bir madde daha eklenmelidir.
Cumhuriyet’e göre: Ek hesap Aylık kullanan kişi sayısı 122 bin, yıllık 1 milyon 547 bin artışla 27 milyon 690 bin kişi, bu tür kredilerin tutarı ise aylık yüzde 47,3 ve yıllık yüzde 196,8 artışla 119 milyar lira oldu. Kişi başına ortalama borç 2022 Şubat’ta 1.533 lira iken, 2023 Şubat’ta 4 bin 298 liraya yükseldi. Ocak 2023’te bu rakam 2 bin 929 liraydı. Üstelik rapora göre 118 bin kişi ilk kez 2023 Şubat’ta ek hesap kullandı.
Yani en az 700 milyar TL kredi bakiyesi olan bu borçlular çok ağır bir faiz şoku yaşayacak.
Politika faizinin %35 olduğu bir gelecekte ihtiyaç kredisi faiz oranları %50’nin altına düşemez. Öte yandan, kısa dönemde hanehalkı reel gelirinde bir artış olmamaktadır. Ancak 1-2 yıl içinde TCMB’nin enflasyonla mücadelenin meyvesini vereceği, Kılıçdaroğlu’nun sosyal adalet projesinin hayata geçeceği ve reel harcanabilir gelirde yükselen borcun faizinin kolaylaşacağı bir dünyaya gireceğiz. ödemek.
38 milyondan fazla kredi kartı ve tüketici kredisi borçlusunun yüzde kaçı kredilerini temerrüde düşürüyor? %10 dersek 3.8 milyon aile haciz ve iflasla uğraşıyor.
Umarız ilginizi çekebilecek güzel bir içerik sunabilmişizdir.
